Het plan
Bij het opstellen van het ontwerp van het Maria Majorplein is van meet af aan intensief samengewerkt met de gemeente en alle belanghebbenden en buren. De werkgroep kent haar buren en het wekelijkse werk in de tuin wordt door iedereen gewaardeerd en gekoesterd.
Draagvlak omgeving
Begin 2019 startte de werkgroep met de participatie. Dit bestond uit een ronde langs de directe buren om ideeën op te halen, de gezamenlijke belangen te inventariseren en om hun medewerking aan de plannen te vragen. De Oud-Katholieke Kerk (OKK), de Oude Rooms-Katholieke Aalmoezenierskamer (ORKA), restaurant El Qatarijne, de Spar, HKU het Utrechts Conservatorium en omwonenden werden betrokken. Dat gaf een extra impuls aan het project. In mei 2019 informeerde de initiatiefnemers de 200 donateurs van de Werkgroep Pandhof Sinte Marie over het bewonersbod in de jaarlijkse nieuwsbrief.
Aan de slag
In de zomer van 2019 werd MINTSKE landschapsontwerp officieel ingehuurd als plancoördinator en ontwerper. Door middel van een mini-enquête via QR-codes op de bomen en de hekken van de Pandhof werd bezoekers gevraagd naar hun meningen en wensen. Hierop kwam van 275 personen respons. Op de website, speciaal gebouwd voor het plan, waren de resultaten te lezen.
Bovenstaande plankaart is ook gepresenteerd aan de BInG, op 12 augustus 2021
Desgewenst kunt u de kaart downloaden:
Het ontwerp sluit aan alle zijden aan bij de rest van de Mariaplaats en maakt deze overgangen helder, groen en aantrekkelijk.
De boomspiegels van de kastanjebomen worden twee keer zo groot. Ook de boomspiegels van de andere bomen worden vergroot. Een aantal bomen worden buiten het hek herplant.
De looproutes over het plein, maar ook de connectie met de lager gelegen pandhoftuin, blijven vrij van objecten. De groene entrees nodigen uit te komen zitten en elkaar te ontmoeten.
Het hekwerk wordt vernieuwd en wordt een bank-hek, een hekwerk dat aan weerszijden overgaat in een zitelement. Het hek wordt een plek, een verbindend element dat uitnodigt even te blijven.
De geschiedenis van de Maria Major wordt zichtbaar gemaakt in twee muurschilderingen en in de verharding op het plein. De huidige plattegrond van de kerk wordt vereenvoudigd en er ontstaat meer contrast in de bestrating door het toepassen van een donkere en een licht gekleurde klinker.
Het waterwerk zal een natuurlijk accent zijn op het plein en twee speels kabbelende waterstromen brengen rust in de omgeving.
Inloopmiddag op het plein
Met de caravan en een grote tent werd in de herfst een inloopmiddag georganiseerd ter plekke op het plein. De eerste schetsen, ideeën en impressies van het plan werden gedeeld en we spraken met bezoekers over een aantal onderdelen van het plan zoals het groen, het plein, het hek en het waterwerk. De enquête kreeg een vervolg met de vraag ‘Hoe zou de historie van deze plek verbeeld kunnen worden?’. Uit deze enquête kwamen bruikbare ideeën naar voren die Mintske kon meenemen in haar ontwerp.
Bouwplaat Maria Major en plantenkwartet
Om donateurs te bedanken zijn twee specifieke geschenken gemaakt. De geschiedenis van de Maria Major en de samenhang met pandhoftuin en kloostergang werd inzichtelijk gemaakt door een bouwplaat te ontwikkelen van de kerk. In de pandhoftuin staan bijzondere en specifieke planten en kruiden. Door het plantenkwartet te spelen leer je over deze Mariaplanten, geneeskrachtige kruiden en eetbare planten.
Crowdfunding
Via Voorjestadsie is in september 2020 door de Stichting een crowdfunding actie gestart. Er kon gedoneerd worden voor het groen op het plein de nieuwe, veel grotere natuurstenen randen rond de boomspiegels. Deze actie leverde naast geldbijdragen ook veel positieve reacties en aanmoedigingen op.
Open Monumentendag
Op de Open Monumentendag 2020 stond de Stichting met een informatiestand en de maquette op het Maria Majorplein. De werkgroep organiseerde rondleidingen en muziek.
Inloop met opgaaf
In de herfst van 2020 werd tot tweemaal toe een buurtoverleg over de plannen met een excursie in het gebouw van de ORKA georganiseerd. Het grote hangslot op de deur die vanuit de tuin toegang geeft tot het dichte deel van de kloostergang werd speciaal hiervoor doorgeknipt. Via de grafkelder en de regentenkamer zouden bezoekers naar het schoollokaal geleid worden om daar de plannen te bespreken. Deze bijeenkomsten moesten beide keren worden afgelast vanwege de geldende restricties. Op 15 september 2021 vindt de excursie alsnog plaats!
Inmiddels zijn een aantal aspecten verder uitgewerkt:
Waterwerk
Rustpunt en aandachtspunt op het plein wordt het waterwerk ontworpen en gemaakt door de Amsterdamse kunstenaar Ton Kalle.
Het geluid van water past bij deze plek. Het waterwerk legt de verbinding met Maria, aan wie de Mariakerk gewijd was. In de antraciet kleurige steen ligt een geelkleurige zwerfsteen.
Deze steen geeft het gevoel van moeder aarde, maar straalt ook met zijn stervorm naar het heelal. De steen legt een verbinding tussen dag en nacht, hemel en aarde. Zowel ‘s nachts als overdag blijft het water, het leven stromen. Onder in de stervorm is de eerste plek waar het water omhoog komt. De stervorm vult zich met water. Vervolgens stroomt het water vanuit de vijf hoeken uit de ster, en verzamelt zich in de kom eronder.
Deze waterstroom geeft het geluid van vallend water. De zwerfsteen ligt in een holling die trapsgewijs afloopt naar de kom. Het tweede punt waar water uit komt is boven aan deze trap. Het water kabbelt zo naar beneden en dit zal het geluid van een kabbelend riviertje geven. Dit zijn de twee geluiden die de fontein zal geven: kabbelend water en vallend water. Onderaan de antraciet steen kan men zitten, bovenaan de steen kan men met zijn ellebogen leunen op de steen en naar het kabbelende water kijken.
De Technische installatie en fundering wordt uitgewerkt en aangelegd door Rots Maatwerk BV
muurschilderingen
Op de enorme blinde zijgevel van het restaurant El Qatarijne wordt een muurschildering gemaakt die de voorbijganger een kijkje geeft in het interieur van de Maria Major. Als basis wordt hiervoor een schets van P. Saenredam gebruikt die hij in 1638 gemaakt heeft als voorbereiding voor het uiteindelijke schilderij van de Mariakerk.
Juist de schets geeft de daadwerkelijke verhoudingen van de Mariakerk goed weer. Het zicht op het roosvenster klopt met de locatie van de muurschildering. Vanaf het begin is goed contact geweest over de plannen met de eigenaar en de huurder van het pand. Zij ondersteunen en verwelkomen de plannen. Voor het vervaardigen van deze muurschildering is het Utrechtse bedrijf De Strakke Hand benaderd. De Strakke Hand heeft veel ervaring een groot team dat deze schildering tot een kunstwerk voor de stad zal maken.
De Maria met kind op het kapittelzegel hoort bij de geschiedenis van de Mariakerk, waarvan de entree halverwege de huidige Mariagang lag. De Mariagang is een openbare route en een van de toegangen naar het Maria Majorplein. Om deze route beter aan te duiden en de samenhang met het plein te benadrukken is ervoor gekozen hier een Mariazegel van het kapittel van de Mariakerk uit 1227 weer te geven. De blinde muur van het eerste hoekpand is daar een mooie plek voor.
Ook voor het vervaardigen van deze muurschildering is het Utrechtse bedrijf De Strakke Hand benaderd.
Dit voorjaar worden samen met De Strakke Hand de ontwerpvoorstellen verder uitgewerkt zodat deze zomer beide ontwerpen op de muren geschilderd kunnen worden.
Meubilair
Op het Maria Majorplein staan zowel binnen als buiten het hek stoelen en bankjes. Dit losse meubilair staat binnen en buiten het hekwerk met de banken en maken zo het ontwerp informeel. Bezoekers kunnen de losse stoelen en krukjes naar wens gebruiken, alleen, in een groepje, in de zon of juist in de schaduw. Juist dit sociale aspect spreekt veel mensen aan en in het binnenstadsoverleg werd deze ontwerpkeuze aangemoedigd. De naam Maria Major komt op de stoelen. Zo krijgt het meubilair extra betekenis. Een deel van het meubilair zal verankerd worden (in ieder geval al het meubilair buiten het hek) en over het losse meubilair worden beheerafspraken gemaakt.
Hekwerk
Het hekwerk wordt een verbindend element, een ontmoetingsplek waar mensen kunnen genieten van de rust van deze bijzondere plek, ook als de hekken gesloten zijn. De nieuwe verlichting zal een sfeervol uitzicht geven op de historische gebouwen en de tuin.
Het plan om van het bestaande hek een plek te maken, met banken aan beide zijden, verlengde en begroeide kolommen met subtiele verlichting d.m.v. zonne-energie is gebleven. In plaats van het opknappen en verfraaien van het bestaande betonnen en massieve hekwerk is een volledig nieuw ontwerp gemaakt voor de bankhekken (hek wordt plek) en de poorten. Comfortabel zitten, een fraai sierlijk hekwerk en een zo open mogelijke constructie zijn leidraad geweest voor het ontwerp.
Lichtplan
Het lichtplan voor Pandhof Sinte Marie maakt van deze historische plek in de avonduren een plaatje.
In opdracht van de Stichting heeft lichtarchitect Atelier LEK een samenhangend lichtplan opgesteld voor de Pandhof en haar omgeving. Het lichtplan omvat de hele kloostergang: het open deel (van de Stichting Monumentenbezit) en het dichte deel (in bezit van de ORKA), als ook de tuin, de kunstwerken, het daklandschap, de Mariagang en de kolommen van het hekwerk. Hoewel in de avond afgesloten, zal de middeleeuwse sfeer ook ‘s avonds te zien zijn.
Het is een definitief blijvend lichtplan dat is afgestemd met alle betrokkenen en meebetalende partijen. Inmiddels zijn ook de offertes voor installatie en uitvoering bekend. De kosten worden voornamelijk gedragen door SMB, ORKA, de HKU en vanuit de beheerafdeling van de gemeente Utrecht (opknappen van de bestaande historische lantaarnpalen).
Resumerend...
Doel van het project
- accentueren van de schoonheid van de monumentale gebouwen, de natuur en de pandhoftuin
- inbedding van plein en tuin in het totaal van de Mariaplaats; een aangenaam ontmoetingspunt, een mooie doorgang met kunst, meer groen en grotere boomspiegels
- verfraaiing en vergroening van de drie toegangen naar plein en pandhoftuin
- het hek wordt een bank met aan beide zijden bomen, groen en zitjes: zo wordt het hek een verbindende plek in plaats van de huidige barrière
- het Maria Majorplein en de Pandhof Sinte Marie vormen een nieuw onderdeel van de groene route, die loopt van het station naar de Dom
- de plek gaat sfeer en rust uitstralen in de rumoerige en stenige binnenstad: er is water te zien en te horen, een fontein!
- bevorderen en versterken van een vreedzame sfeer zal beter gedrag en veiligheid bevorderen
- waarmaken van een vergaande vorm van burgerparticipatie, waarin bewoners opdrachtgever zijn
- faciliteren van niet commerciële culturele kleinschalige activiteiten
- gebruik van het regenwater van de belendende gebouwen voor de tuin en de plantvakken
- aanlichten van de omringende monumentale gebouwen
- uitgebreide informatie over de historie van deze bijzondere plek in de stad
